Tombak a złoto – czym się od siebie różnią?
Tombak, podobnie jak piryt, nazywany jest złotem głupców. To surowiec na pierwszy rzut oka bardzo podobny do złota, jednak w porównaniu do króla metali szlachetnych jest praktycznie bezwartościowy. Czym dokładnie jest tombak, jak go rozpoznać i czym różni się od złotego kruszcu?
Tombak – wygląd i właściwości
Tombak to stop miedzi z cynkiem, przy czym tej pierwszej jest w nim zdecydowanie więcej (zwykle około 80%). Z tego powodu na tombak mówi się także mosiądz czerwony (miedź nadaje mu charakterystycznego koloru). Nazwa pochodzi od indonezyjskiego słowa tembaga, które oznacza właśnie miedź.
Wyróżniamy także inne rodzaje tombaku, w tym tombak złoty, który – jak wskazuje nazwa – jest podobny do królewskiego kruszcu (stąd bywa czasem nazywany złotem głupców). Zwykle zawiera więcej miedzi i niewielkie domieszki innych surowców (np. cyny czy ołowiu). Dla przykładu tzw. żółty tombak paryski zawiera około 85% miedzi, 15% cynku, a pozostałą część stanowi cyna (srebrzystobiały, ciągliwy metal, który rozjaśnia cały stop).
Tombak a piryt
Warto wspomnieć, że złotem głupców nazywany bywa także piryt, który z kolei jest siarczkiem żelaza i naturalnie występuje w skałach różnego typu. Ma postać charakterystycznych samorodków, których struktura składa się z niewielkich blaszek, nierzadko też elementów przypominających sześcienne figury geometryczne.
Dowiedz się więcej: Jak odróżnić piryt od złota?
Do czego wykorzystuje się tombak?
Tombak wykorzystuje się przede wszystkim do produkcji bardzo taniej biżuterii i różnego rodzaju przedmiotów: naczyń, czy ozdobnych przedmiotów codziennego użytku. Z tombaku mogą być także wykonane różnego rodzaju elementy ozdobne, na przykład instrumenty muzyczne. Wykorzystuje się go także do produkcji nabojów i broni palnej – jako że jego niewielka warstwa może zmniejszać tarcie i chronić przed zbyt szybkim zużywaniem się broni podczas wystrzału. Tombak, który, jak powiedzieliśmy, jest dwuskładnikowym mosiądzem, znalazł zastosowanie również w przemyśle, między innymi w produkcji armatury (tworzy się z niego na przykład rurki syfonowe).
Przeczytaj także artykuł: Zastosowanie złota.
Jak odróżnić złoto od tombaku? Odporność na czynniki zewnętrzne
Tombak ma zbliżoną barwę do królewskiego kruszcu i jest w podobnym stopniu połyskliwy. Tombak jednak – w przeciwieństwie do złota – z czasem śniedzieje i przybiera matowy odcień. W określonych warunkach będzie także rdzewiał, dodatkowo jest relatywnie miękki, a przez to podatny na uszkodzenia mechaniczne. Prawdziwe złoto jest z kolei odporne na wszelkie procesy tego typu. Może przetrwać w niezmienionej formie (zachowa kolor i połysk) nawet pod wodą, zakopany w ziemi, czy pozostawiony w innych niekorzystnych warunkach. Czyste złoto samo w sobie również jest kruche, nie jest jednak tak bardzo podatne na odpryski, nieregularne przebarwienia, ubytki w strukturze i inne sygnały świadczące o „zużywaniu się materiału”. Aby odróżnić złoto od tombaku w domowych warunkach, można przeprowadzić próbę magnesu. Czyste złoto (24-karatowe), nie będzie przyciągało magnesu, tombak – tak. Jednocześnie trzeba pamiętać, że złote produkty niższej próby (z domieszką innych metali, np. miedzi czego przykładem jest Krugerrand) może już zareagować z magnesem.
Przeczytaj także artykuł: Znak menniczy na monecie.
Tombak a złoto – porównanie właściwości fizycznych
Choć tombak i złoto mogą być na pierwszy rzut oka podobne, różnią się w wielu aspektach. Wybrane parametry tych materiałów zebraliśmy w tabeli:
| Właściwość | Złoto | Tombak |
|---|---|---|
| Wygląd | Metaliczny żółty | Od czerwonego przez złoto- lub jasnożółty, w zależności od proporcji w stopie |
| Skład | Czysty pierwiastek (Au) | Stop miedzi (zwykle 72-95%) i cynku (zwykle 5-28%). Stop może zawierać niewielkie domieszki cyny, ołowiu lub arsenu (dla uzyskania pożądanego koloru) |
| Gęstość | 19,32 g/cm³ | Około 8,78 g/cm³ |
| Temperatura topnienia | 1064,18 °C | Około 1045 °C |
| Waga | Znaczna w stosunku do objętości | Mniejsza niż złota ze względu na niższą gęstość |
| Twardość | 2,5 do 3 w skali Mohsa, stosunkowo miękki. Twardość różnych stopów złota zależy od metali, z którymi jest stopione. | Około 3 w skali Mohsa. Twardość tombaku wzrasta wraz ze wzrostem zawartości cynku. |
| Kowalność i ciągliwość | Najbardziej kowalny i ciągliwy metal | Plastyczny, co umożliwia jego obróbkę plastyczną i grawerowanie |
| Odporność na korozję | Odporne na działanie powietrza, ciepła, wilgoci i większości rozpuszczalników. Złoto rozpuszcza się w mieszaninie kwasu azotowego i chlorowodorowego. | Dobra odporność na korozję. |
Tombak a złoto – oznaczenia
Ze względu na fakt, że tombak imituje złoto bardzo dokładnie, produkty wykonane z tego rodzaju mosiądzu powinny być oznaczone urzędowym znakiem probierczym. Na tombak wskazuje trzyliterowy zapis „MET” (który jest skrótem od wyrazu „metal”). Z kolei złoto inwestycyjne powinno mieć oznaczenie próby, w jakiej jest wykonane oraz wskazywać na producenta. Takie informacje znajdziemy zarówno na złotych sztabkach, jak i na monetach bulionowych wykonanych z tego kruszcu.
Przeczytaj również: Jak sprawdzić autentyczność złota?
Bezpieczny zakup złota – o czym trzeba pamiętać?
Aby bezpiecznie kupić złoto inwestycyjne, warto wybrać profesjonalnego dealera metali szlachetnych, który dysponuje odpowiednimi pozwoleniami (przeczytaj więcej w zakładce „O nas”). Najlepiej kupować złote sztabki producentów zrzeszonych w LBMA, czyli Londyńskim Stowarzyszeniu Rynku Kruszców (London Bullion Market Association). W przypadku monet bulionowych najlepszym wyborem będzie zakup produktów wybijanych przez uznane światowe mennice, które wybijają najbardziej reprezentatywne dla danego kraju produkty (przykłady to Krugerrand, Kanadyjski Liść Klonowy, czy Australijski Kangur).
Przeczytaj także artykuł: W co zainwestować 1000, 10 000, 100 000 zł?
