Jak powstaje złoto?

Złoto powstało w okresie formowania się naszej planety – w warunkach, które na Ziemi już nie występują. Tym samym kruszec, który wydobywamy obecnie, powstał wiele miliardów lat temu. Skąd się bierze złoto i jakie jego zasoby znajdują się w Polsce?

Skąd pochodzi złoto?

Do wytworzenia złota potrzebne są ekstremalne warunki, podobne do tych, jakie zachodzą w reakcjach termojądrowych. Aktualne hipotezy naukowe zakładają, że złoto wzięło się z wybuchu supernowych – gdy gwiazda o ogromnej masie kończy swoje życie, eksploduje. Efektem jest wyrzut do przestrzeni kosmicznej energii i materii, w tym metali takich jak złoto. Pierwiastek ten może powstawać również w efekcie zderzenia innych ciężkich obiektów, takich jak gwiazdy neutronowe.

W pewnym uproszczeniu Ziemia powstała jako efekt kolizji z wieloma ciałami niebieskimi i elementami pyłu kosmicznego (które zawierały w sobie metale szlachetne).

Procesy geologiczne i Wielkie Bombardowanie

W trakcie formowania się planety, metale o stosunkowo dużej masie (m.in. złoto) spływały w głąb tworzącej się planety, budując jej jądro (stąd zakłada się, że złoża kruszcu są tam największe, choć oczywiście nie mamy możliwości ich eksplorować).

Z kolei zasoby kruszcu na najpłytszych warstwach Ziemi są często efektem jej zderzenia się z meteorytami, kometami i innymi ciałami niebieskimi. Badacze wyszczególniają okres Wielkiego Bombardowania, który miał miejsce na początku kształtowania się naszego Układu Słonecznego (w przybliżeniu około 4 mld lat temu).

Jak powstaje złoto w ziemi?

Ponieważ złoto pochodzi z przestrzeni kosmicznej, nie jest tworzone „na bieżąco” w glebie czy skałach – w wyniku reakcji chemicznych lub procesów geologicznych.

Wydobywane dziś złoto ma formę samorodków – to najczęściej niewielkie, kilkugramowe grudki (często są połączone z innymi metalami), choć zdarzają się większe znaleziska (przekraczające kilka, a nawet kilkadziesiąt kilogramów).

Obecnie wydobywamy złoto znajdujące się w najbardziej zewnętrznej warstwie planety, czyli w skorupie ziemskiej. Wiele metalu prawdopodobnie znajduje się w płaszczu (warstwie pośredniej) i w jądrze Ziemi, jednak nie dysponujemy technologią, która pozwala te warstwy eksplorować.

Przeczytaj także: Ile jest złota na świecie?

Występowanie złota w Polsce

Zakłada się, że największe zasoby złota w Polsce znajdują się na Dolnym Śląsku – szczególnie w dorzeczach rzek Kwisy, Bobru i Izeru, a także w wielu pasmach górskich na tym terenie (Karkonosze, Sudety). Miejscowości, które wymienia się w tym kontekście, to Bolesławiec, Lwówek Śląski, Kamienna Góra, a także te, których nazwa wprost nawiązuje do bogatych złóż kruszcu – Złotoryja i Złoty Stok.

Mimo że szacowane zasoby złota są relatywnie duże, jest to złoto położone w głębokich warstwach, których albo nie jesteśmy w stanie eksplorować, albo jest to nieopłacalne. Złoto w Polsce wydobywa się głównie jako produkt uboczny przy pozyskiwaniu srebra i miedzi (ponieważ często stanowi domieszkę tych kruszców). W ten sposób wydobywa się złoto na przykład w okolicach Polkowic. Według aktualnych szacunków, KGHM pozyskuje każdego roku ponad 3 tony złota.

Największy samorodek złota znaleziony w Polsce ważył 4,47 kg i został znaleziony w 2001 roku niedaleko Złotoryi. Z kolei największy znaleziony samorodek na świecie pochodzi z Australii – odkryto go w 1869 roku. Po oczyszczeniu bryły z innych minerałów, czyste złoto stanowiło tu ponad 70 kg.