Czym jest destrukt menniczy i jaka jest jego wartość?

Destrukt menniczy to wyrób wykonany niezgodnie z projektem. Niezgodność może dotyczyć samego wzoru, miejsca jego wybicia lub wymiarów czy kształtu monety. Jakie rodzaje niezgodności mogą pojawić się na monetach, jak często mamy z nimi do czynienia i czy mogą one wpływać na wycenę produktu?

Co to jest destrukt i jak go rozpoznać?

Słowo destrukt pochodzi od łacińskiego wyrazu destruetus, który opisuje przedmiot zniszczony lub uszkodzony. Destrukty monet to wyroby, które w procesie produkcji nie zostały wykonane w prawidłowy sposób. Niezgodność może być widoczna na pierwszy rzut oka (to na przykład niejednorodny kształt lub grubość) lub też dotyczyć niuansów – przekrzywionego wzoru awersu względem rewersu lub niedokładnego odtworzenia jakiegoś szczegółu. Aby rozpoznać destrukt menniczy, trzeba oczywiście znać wzór oryginału monety, a także inne jej parametry, takie jak waga czy grubość.

Monety z defektem mogą być wynikiem nieprawidłowości w procesie bicia, co często dotyczy dwóch elementów:

• Stempel – narzędzie, które tłoczy wzór na monecie w procesie produkcji.
• Krążek menniczy – okrągły kawałek kruszcu, na którym za pomocą stempla wybity zostanie wzór monety. Krążek przypomina wyglądem żeton o gładkiej powierzchni.

Poza tym destrukt może być wynikiem innych błędów w procesie produkcji.

Monety z błędem menniczym – przykłady

Może zdarzyć się, że do procesu bicia zostanie wykorzystany uszkodzony stempel. Jeśli ma on nierówną powierzchnię, wzór może być niedokładny lub całkowicie niewidoczny na wybranych obszarach monety. Wrażenie niejednorodnego wzoru może pojawić się także w sytuacji, gdy stempel nie zostanie odpowiednio dociśnięty do krążka.

Przykład destruktu menniczego

Destrukt może powstać w sytuacji, gdy dolny stempel uderzy o górny, a między nimi nie znajdzie się krążek menniczy. Efektem może być zniekształcenie wzoru, który w takiej zniekształconej formie będzie wybijany na kolejnych monetach. Niekiedy w krążek menniczy wprasowane zostaje ciało obce, co również skutkuje powstaniem destruktu. Stempel może też zostać zanieczyszczony (wtedy wzór będzie niedokładny).

Destrukt monety – pozostałe niezgodności widoczne na krążku menniczym

Najczęstsze niezgodności związane z nieprawidłowym krążkiem menniczym, to:

• Niedopasowanie średnicy – wtedy wzór może nie zmieścić się w całości lub odwrotnie – być mniejszy niż finalny produkt (pozostawiając brzegi monety gładkie).
• Nieprawidłowy rant – wykonanie na przykład ząbkowanego zamiast gładkiego.

Destruktem menniczym są również monety, w których awers i rewers znajdują się względem siebie w innym położeniu, niż zakłada przyjęty standard. Dla przykładu polska waluta i euro reprezentują wariant tradycyjny, tzn. góra awersu styka się z górą rewersu. Z kolei w USA funkcjonuje wariant odwrócony (awers i rewers są obrócone względem siebie o 180 stopni). Ma to odwzorowanie także na tamtejszych monetach bulionowych, takich jak Amerykański Bizon czy Amerykański Orzeł.

Destrukty a monety inwestycyjne

Destrukty mennicze to wyjątki od reguły – produkty uszkodzone – dlatego nie trafiają do obrotu – a jeśli tak, jest to najczęściej wynikiem pomyłki i dotyczy niewielkiego nakładu.

Ze względu na rzadkość występowania, destrukty są cenione przez kolekcjonerów i na rynku kolekcjonerskim mogą być wyceniane wysoko. Trzeba wiedzieć, że wycena monet kolekcjonerskich rządzi się innymi prawami niż wycena wyrobów inwestycyjnych. Te pierwsze są wyceniane na podstawie unikalności, wartości historycznej i innych aspektów. Na cenę monet inwestycyjnych składa się przede wszystkim rynkowa wartość kruszcu w nich zawartego (śladowy wpływ na cenę ma marża dealera i innych podmiotów zaangażowanych w obrót tym produktem).

Inwestorzy, w przeciwieństwie do kolekcjonerów, nie są więc zwykle zainteresowani destruktami menniczymi, a ich występowanie na rynku metali szlachetnych jest bardzo rzadkie. Destrukt nie będzie charakteryzował się tak dużą płynnością jak prawidłowo wykonane monety bulionowe – ze względu na fakt, że mniej osób będzie zainteresowanych jego zakupem.